Z Andrzejem Malickim, który przystąpił do realizacji „Kopciuszka” na motywach baśni Charles’a Perrault’a w scenografii Barbary Zachmoc i we własnym opracowaniu muzycznym rozmawia Daniela Zybalanka – Jaśko.
Andrzej Malicki – aktor, reżyser, poeta, który przez 35 lat pracy na scenie gnieźnieńskiej zagrał w 120 sztukach, wyreżyserował w tutejszym teatrze na Scenie Inicjatyw Aktorskich „Kto otworzy drzwi” Neda Neżdany, „Zabawę” Sł. Mrożka, a także na dużej scenie m.in. „Brytana Brysia” Al. Fredry, „Karola”, „Na pełnym morzu”, „Śmierć porucznika” Sł. Mrożka, „Świniopasa”, „Małą syrenkę” H.Ch.Andersena oraz programy kabaretowe. Jest w trakcie prób nad reżyserią „Kopciuszka”, który po raz pierwszy będzie wystawiany na scenie gnieźnieńskiej.
Przystąpił Pan do reżyserii „Kopciuszka” na motywach baśni Charles’a Perrault’a – Historia możliwa. Podobnie, a jednak odmiennie o „Kopciuszku” napisali Bracia Grimmowie, to jest późniejsza wersja tej bajki, ale bardziej drastyczna. Dlaczego jednak Charles Perrault?
W Charles’e Perrault wykorzystałem kanwę wydarzeń, ponieważ moja realizacja jest zamierzeniem autorskim dostosowanym do możliwości zespołu i korzystającym z szansy uwspółcześnienia. Nie ukrywam, że uległem też licznym sugestiom, aby bajka ta była uniwersalna, adresowana dla widzów w różnym wieku, także tych najmłodszych. Stąd wersja Braci Grimm, nazbyt rozbudowana, momentami brutalna nie spełniała moich oczekiwań. Zresztą w obu wersjach np. scena balu powtarza się kilkakrotnie. U nas będzie jeden – mam nadzieję, że wspaniały.
Czy będzie Pan się opierał na jakiś poprzednich realizacjach „Kopciuszka”?
Nie. Spektakl od początku do końca jest wymyślony pod kontem aktorów. Dużą inspiracją dla mnie były realizacje baletowe i operowe. Stąd bierze się muzyczność spektaklu.
Skąd pomysł, aby Kopciuszka nazwać imieniem Rózia – Róża. Czy dlatego, że lubiła kwiaty w ogrodzie?
W licznych wersjach „Kopciuszka” bohaterka i jej siostry nosiły różne imiona. Rózia to imię pospolite i skromne, ale bohaterka w marzeniach nazywa siebie Rózią, która u progu dojrzewania marzy o Małym Księciu – to ewidentne odniesienie do utworu „Mały Książe” Antoine’a de Saint – Exupery’ego.
Rozumiem, że chciał Pan uaktualnić temat dając w podtytule „Historia możliwa”. Z tego względu wprowadził Pan motyw prologu „Domu dziecka”. Czy zrobił Pan to po to, by uwiarygodnić m.in. postać Matki Chrzestnej (wróżki) i marzenia Rózi o pragnieniu posiadania własnego domu jako sieroty?
Próbowałem sobie wyobrazić w jakich warunkach byłoby to możliwe. Odpowiedź brzmi: w marzeniach lub we śnie. Cała fabuła „Kopciuszka” to sen Rózi odizolowanej od prawdziwego, rodzinnego domu. Motyw domu jest jednym z ważniejszych elementów realizacji.
Szkoda, że nie ma w „Kopciuszku” postaci Ojca Kopciuszka, bowiem w różnych wersjach, zresztą u Pana także, jak wspomina Matka Chrzestna (Wróżka) w bajce „ojciec włóczy się po świecie”, natomiast u Perrault jest to zahukany starszy człowiek, skromny, który pragnie spokoju w zaciszu domowym, a wprowadzenie tej postaci ubarwiłoby przedstawienie…
Ojciec w różnych realizacjach jest elementem statycznym i przypomina nieco Felicjana Dulskiego z „Moralności pani Dulskiej” G. Zapolskiej. W Operze Rossiniego nie ma macochy, natomiast główną postacią jest pijany Ojciec. Ważne jest również to, że Rózia żyje w wyjątkowo „sfeminizowanym” świecie, a główne zdarzenia przebiegają w dniu jej urodzin, które w podtekście oznaczają przekroczenie granicy dojrzałości.
W innych realizacjach jest pokazany motyw Żebraka, który dwukrotnie pojawia się w bajce u Charles’a Perrault’, a także u Pana – prawdopodobnie przebranego za Księcia. Dlaczego nie rozwinął Pan tej wersji?
Żebrak w moim przedstawieniu jest weteranem wojennym, nie ukrywa się pod nim Książę. Wykazałem tu możliwość pokazania współczucia zarówno przez Kopciuszka, jak i przez Księcia, czyli pochylenie się nad losem biednych i odtrąconych.
Dlaczego pominął Pan temat farsy, który jest w drugiej scenie spektaklu, kiedy Posłaniec czyta orędzie? Ciekawie przedstawił to Charles Perrault wprowadzając Błazna do bajki, który swymi kupletami komentuje mierzenie pantofelka Kopciuszka przez Celinę i Józinkę.
Podstawą we wszystkich wersjach, oprócz Disneyowskich kreskówek, jest pozbwienie elementów komizmu. Postaci są schematyczne, czarno – białe, albo dobre, albo złe. Właśnie dlatego chciałem rozbić ten schemat poprzez wprowadzenie scen humorystycznych (Posłańcy), a także wykorzystać groteskowe elementy choreografii.
Jak Pan pokaże role obydwu dziewcząt?
Obie siostry różnią się charakterem i temperamentem. To bardziej znudzone i rozkapryszone panienki niż zajadłe i agresywne siostry. Przypominają nieco Hesię i Melę z „Moralności pani Dulskiej”.
Wprowadził Pan nową rolę, a mianowicie Nauczyciela tańca, czego nie ma u Charles’a Perrault’a, co uwiarygodnia to m.in. wdzięk Kopciuszka. Jak Pan poprowadzi tę tytułową rolę?
Taniec i muzyka są bardzo ważnym elementem spektaklu. Nauka tańca, którą odbierają siostry pod okiem Nauczyciela tańca jest jeszcze jednym elementem komizmu. Chciałbym, aby tytułowa postać była dziewczyną, która również ma temperament, przejawy buntu, własny świat, rozbudowaną wrażliwość i wyobraźnię, nie jest ona schematyczną pomocą domową chociaż do takiej roli ją zepchnięto.
Dlaczego zrezygnował Pan z Krawca, który szyje suknie dla dziewcząt co ma miejsce u Perrault, a jest motyw szycia przez Kopciuszka, który jest uwieńczony sukcesem przez czary – od kiedy Kopciuszek jest doskonałą krawcową?
Kopciuszek wykonuje wszelkie posługi domowe, materiały z których szyje suknie dla sióstr przeznaczone były przez jej zmarłą mamę dla niej samej. To dość dramatyczny moment oddalania się własnych marzeń.
Animacja Walta Disneya, hollywoodzkie filmy, seriale telewizyjne, balet, ok. 700 realizacji „Kopciuszka”. Wspomnijmy jednak Operę Rossiniego – jako kuriozum. Pantofelek, który gubi Kopciuszek zostaje zastąpiony bransoletką, a sam Kopciuszek nosi imię Angelina. Cała akcja przeniesiona jest na dwór arystokratyczny. Pantofelek został dlatego zastąpiony bransoletką, bowiem obawiano się reakcji cenzury publiczności na podnoszenie sukni podczas sceny przymiarki pantofelka. Opera Rossiniego powstała w 1817r. i cieszyła się ogromnym powodzeniem w Europie. Jest obecnie najczęściej grywaną operą. Może Pan to skomentować?
Każda epoka ma swojego „Kopciuszka”. Przypominam, że nasza próba jest realizacją marzeń lub snu – reakcji dziewczyny przebywającej w dokładnie nienazwanym „ośrodku”, może to być Dom Dziecka, Zakład Poprawczy, Sierociniec czy Placówka Opieki Społecznej.
Trudno jest pokazać czary na scenie – zarówno karocę, konie, woźnicę, a także suknię i pantofelki, które zdobią Kopciuszka. Akcję przeniósł Pan do szafy, gdzie przebiera się bohaterka. Słychać tylko dźwięk odjeżdżającej karety z dyni wraz z kocurem – woźnicą i jaszczurkami – pięknymi końmi zamienionymi przez Matkę Chrzestną (wróżkę). Czy nie było innych możliwości aby pokazać na scenie czary?
Teatr dla dzieci powinien działać na wyobraźnię. Zależy mi, aby poprzez działania sceniczne dziecko budowało i dopełniało swój własny świat wewnętrzny, nieograniczany gotowymi rozwiązaniami teatralnymi.
W jakim kierunku poprowadzi Pan spektakl?
Chciałbym, aby w przedstawieniu zderzyły się sceny realistyczne z magicznymi, wzruszenie przełamywane było komizmem, a tragedie – okruchami radości. Czyli tak jak w życiu.
Kto z aktorów gnieźnieńskich zagra w bajce?
Udział bierze cały zespół. Kopciuszka zagra Katarzyna Adamczyk, Księcia – Szymon Kołodziej, Macochę – Magdalena Pomierska, Siostry – Martyna Rozwadowska i Sonia Jachymiak.
Jaka muzyka będzie towarzyszyła spektaklowi?
Wykorzystuję utwory Sergiusza Prokofiewa z baletu „Kopciuszek” i „Romeo i Julia”. Zależy mi na poznaniu przez młodego widza szlachetnej muzyki klasycznej. Podobnie czyniłem w poprzednich realizacjach (G.Mahler,E.Grieg,M.Ravel).
Czyja będzie scenografia i układy choreograficzne?
Scenografia i kostiumy Barbary Zachmoc, a finezyjne układy taneczne niezawodny Juliusz Stańda.
Dziękuję za rozmowę.
Premiera 13 listopada (niedziela) godz.17.00
O „Kopciuszku”
Bajka „Kopciuszek” wywodzi się ze starożytności (Egipt), bądź mitologii grecko-rzymskiej i jest znana na wszystkich kontynentach. Pierwsza zapisana wersja pojawiła się w Chinach ok. 860r n.e. (dynastia Tang) w zbiorze opowiadań Duan Chengshi. Jest ok. 700 wersji „Kopciuszka”, m.in. animację Walta Disneya powstałą w 1950 r., serial animowany w 1996r., film amerykański 1997r., serial telewizyjny 2006r., „Kopciuszek – roztańczona historia” – film z 2008r. Motyw Kopciuszka jest często wykorzystywany w filmach hollywoodzkich. Kopciuszek (opera komiczna) w dwóch aktach wystawiona 25 stycznia 1817 r. libretto napisał Ferretie, które zajęło mu 22 dni, a Rossini skomponował muzykę w 24 dni. Opera powstała na podstawie bajki Perrault jest pozbawiona elementów fantastycznych, zaś bajkowy pantofelek został zastąpiony przez bransoletkę. Opera w szybkim czasie zdobyła sobie sceny europejskie: wystawiona w Barcelonie, Monachium, Londynie, Wiedniu, Budapeszcie, Paryżu, Krakowie, Lwowie, Nowym Jorku oraz Warszawie. Jest najczęściej grywaną operą w świecie. „Kopciuszek” – tytuł znanej baśni oraz przydomek głównej bohaterki pochodzący od słowa Kopeć oznacza osad z sadzy.
Charles Perrault
Charles Perrault (ur. 12 stycznia 1628r. w Paryżu zm.16 maja 1703r.) – francuski baśniopisarz epoki baroku. Urodzony w Paryżu w bogatej, arystokratycznej rodzinie. Uczęszczał do najlepszych szkół w kraju. Zanim rozpoczął karierę w służbach rządowych studiował prawo. Współtworzył Akademię Nauk oraz uczestniczył w odbudowie Akademii Plastycznej. Brat Charles’a – Claude był architektem, lekarzem, fizykiem oraz członkiem francuskiej Akademii Nauk. Charles Perrault zasłynął przede wszystkim jako autor zbioru baśni i powiastek dla dzieci „Bajki Babci gąski”(1697) zawierające powszechnie znane oparte na motywach ludowych utwory: „Czerwony kapturek”, „Kot w butach”, „Krzyps z czubkiem”, „Tomcio Paluch”, „Sinobrody” i inne.