Skutki naruszenia dóbr osobistych

Kodeks cywilny nie zawiera definicji dóbr osobistych, lecz art. 23 k.c. ogranicza się do stwierdzenia, że dobrami osobistymi człowieka są w szczególności: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Katalog dóbr osobistych jest otwarty, co oznacza, że każde prawo podmiotowe podobne do dóbr wskazanych w powyższym przepisie może być uznane także jako dobro osobiste. Dla przykładu możemy również wskazać, że do grupy dóbr osobistych zaliczamy także nienaruszalność i rzetelność danych osobowych każdego człowieka, jak i – zgodnie z najnowszym orzecznictwem – nawet prawo do przebywania w pomieszczeniach wolnych od dymu tytoniowego. Jest to przykład na to, że dobra osobiste stanowią katalog otwarty i od okoliczności konkretnej sprawy zależy, czy daną sytuację możemy uznać za naruszenie dóbr osobistych, czy też nie.

Konsekwencje naruszenia jakiegokolwiek dobra osobistego zostały określone w art. 24 k.c. Zgodnie z ww. przepisem, ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny (art. 24 § 1 k.c.). Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych (art. 24 § 2 k.c.).

Mając na uwadze treść powołanych powyżej przepisów stwierdzić w praktyce należy, że osoba, której dobro osobiste zostało naruszone, jest uprawniona do dochodzenia od osoby naruszającej dobra osobiste następujących roszczeń:

Jak słusznie podkreślił Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 7 czerwca 2013 r. (sygn. akt I ACa 1584/12), po myśli art. 24 KC nie każde naruszenie dóbr osobistych stanowi podstawę do udzielenia cywilnoprawnej ochrony. Ochrona taka może być pokrzywdzonemu przyznana jedynie wówczas, gdy naruszenie dóbr osobistych ma charakter bezprawny. Pojęcie bezprawności oznacza ujemną ocenę zachowania opartą na sprzeczności tego zachowania z szeroko pojętym porządkiem prawnym, a więc na sprzeczności z obowiązującymi przepisami ustawy bądź regułami wynikającymi z zasad współżycia społecznego.

Zgoda danej osoby na naruszenie jej dóbr osobistych powoduje uchylenie bezprawności naruszenia owych praw, co oznacza, że w takiej sytuacji dana osoba nie może dochodzić w tym zakresie żadnych roszczeń. Jako przykład wskazać należy udzielenie przez pacjenta zgody na przeprowadzenie zabiegu lekarskiego, który wymaga naruszenia jego nietykalności cielesnej. Bezprawnego charakteru naruszenia dóbr osobistych nie będą również miały działania oparte na przepisie prawnym np. upublicznienie danych osobowych osoby ściganej listem gończym.
 
Skontaktuj się: Adwokat Gniezno.