Historia polskiego lotnictwa obfituje w ambitne projekty, które mimo przeciwności losu przyczyniły się do rozwoju rodzimej myśli technicznej. Jednym z nich był PWS-20T „Gniezno” – pierwszy polski samolot pasażerski, oblatany w 1929 roku. Choć ostatecznie nie wszedł do seryjnej produkcji, pozostaje ważnym elementem dziedzictwa lotniczego naszego kraju.
Początek projektu i konkurs Ministerstwa Komunikacji
W 1927 roku Ministerstwo Komunikacji ogłosiło konkurs na konstrukcję ośmiomiejscowego samolotu pasażerskiego. Spośród zgłoszonych projektów drugie miejsce zajęła maszyna opracowana przez inż. Zbysława Ciołkosza – PWS-20. To właśnie ten model stał się podstawą dla budowy trzech prototypów, których realizację powierzono Podlaskiej Wytwórni Samolotów.
Dzięki wsparciu finansowemu Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, w 1928 roku rozpoczęto prace nad pierwszym prototypem, który otrzymał nazwę „Gniezno”. Oblot maszyny miał miejsce 12 marca 1929 roku – samolot wystartował na nartach, co umożliwiało testy w zimowych warunkach.
Testy i modyfikacje „Gniezna”
Po przeprowadzeniu prób w Instytucie Badań Techniki Lotniczej oraz w Polskich Liniach Lotniczych „LOT”, konstrukcję poddano modyfikacjom. Zmieniono m.in. rozstaw kół podwozia, poprawiono chłodzenie silnika oraz ulepszono kabinę pasażerską. Po modernizacji w 1930 roku samolot otrzymał nowe oznaczenie – PWS-20 bis – oraz znaki rejestracyjne SP-AAZ. W PLL „LOT” maszyna była testowana pod nazwą „Zula”, jednak ze względu na mniejszą ekonomiczność w porównaniu z wykorzystywanymi wówczas Fokkerami F-VIIA/1m, nie zdecydowano się na jej wprowadzenie do eksploatacji.
PWS-20 – maszyna z ambitnymi planami
Mimo że model „Gniezno” nie trafił do regularnego użytku, inżynierowie mieli wobec niego ambitne plany. Przewidywano możliwość wykorzystania samolotu do długodystansowych lotów, w tym przelotu przez Atlantyk lub rekordowego lotu dookoła świata. W związku z tym planowano zabudowę dodatkowych zbiorników paliwa, które miały zwiększyć jego zasięg do imponujących 6450 km.
Równolegle opracowywano także wersję wodnosamolotu – PWS-20 ter, która miała umożliwić komunikację lotniczą z Danią i Szwecją. W późniejszych latach pojawił się także projekt wersji wojskowej – PWS-20 ter/hydro, który miał służyć jako maszyna transportowa lub bombowo-torpedowa. Ostatecznie jednak trudności finansowe oraz brak wystarczających osiągów maszyny sprawiły, że dalsze prace nad tymi wersjami zostały wstrzymane.
Znaczenie PWS-20T „Gniezno”
Choć PWS-20T „Gniezno” nie doczekał się seryjnej produkcji, jego powstanie stanowiło ważny krok w rozwoju polskiego lotnictwa pasażerskiego. Była to pierwsza krajowa konstrukcja przeznaczona do przewozu pasażerów, co dowodziło, że polscy inżynierowie byli w stanie konkurować na rynku lotniczym.
Nazwa „Gniezno”, nadana pierwszemu prototypowi, nawiązywała do historycznego znaczenia miasta jako kolebki polskiej państwowości. Dzięki temu samolot stał się symbolicznym pomostem między przeszłością a nowoczesnością, pokazując ambicje II Rzeczypospolitej w zakresie rozwoju transportu lotniczego.
Artykuł powstał na podstawie materiału ze strony samolotypolskie.pl.
