Wysypka u dziecka – czy to coś poważnego?

Pojawiające się na skórze dziecka krostki i plamki są dla wielu rodziców powodem do niepokoju, nawet jeśli nie jest on uzasadniony. Niekiedy są to zupełnie błahe sytuacje, które nie wymagają żadnej interwencji, a objaw sam minie. Jednak zdarza się, że wysypka świadczy o poważniejszej przyczynie, która wymaga konsultacji z lekarzem. Zobacz, jak rozpoznać takie stany!

Dziecięca skóra jest niezwykle wrażliwa i dość często pojawiają się na niej różne zmiany. W większości są one całkowicie niegroźne, związane np. z podrażnieniem. Jednak niektóre z nich mogą świadczyć o rozwoju choroby wymagającej wizyty u lekarza. Co może być przyczyną pojawiającej się na skórze dziecka wysypki i kiedy konieczna będzie wizyta u specjalisty?

Rodzaje zmian skórnych u dzieci

Wysypka to dość szerokie pojęcie obejmujące różnorodne zmiany skórne, które mogą pojawić się na ciele. Zmiany te mogą przybierać różne formy. Wysypki mają charakter lokalny (ograniczony do konkretnego obszaru skóry) lub uogólniony (obejmujący większą powierzchnię ciała). Kluczowym elementem w rozpoznawaniu wysypek jest ich wygląd oraz okoliczności, w jakich się pojawiły.

Aby prawidłowo rozpoznać różne problemy zdrowotne, trzeba najpierw skupić się na przyporządkowaniu zmian skórnych do konkretnej grupy. Wysypka u dziecka może przybierać formę np.:

• plam, charakterystycznych dla alergii
• pęcherzyków, towarzyszących np. oparzeniom,
• grudek, które mogą być wywołane np. przez infekcje bakteryjne
• krostek, towarzyszących czasem ukąszeniom owadów,
• wybroczyn, które są zwykle niewielkimi, czerwonymi plamkami spowodowanymi wynaczynieniem krwi i mogą być objawem poważniejszych schorzeń.

Gdzie najczęściej zlokalizowana jest wysypka u dzieci?

Istotna jest także lokalizacja takich zmian. Wysypka na twarzy dziecka czasami przybiera formę swędzących plamek, wówczas może to być objaw atopowego zapalenia skóry, alergii lub choroby zakaźnej. Choroby wirusowe wieku dziecięcego jak np. różyczka, czy rumień zakaźny charakteryzują się wysypką zstępującą – takie zmiany obejmują najpierw głowę i twarz, aby następnie osiągnąć niższe partie ciała. Odwrotnie wygląda natomiast wysypka w rumieniu nagłym. Wówczas pierwsze ogniska znajdują się na tułowiu, aby później zająć ramiona, twarz i głowę.

Najczęstsze przyczyny wysypek u dzieci

Przyczyny wysypek u dzieci są bardzo zróżnicowane. Wiele z nich ma podłoże infekcyjne, inne są wynikiem reakcji alergicznych lub autoimmunologicznych. Do najczęstszych przyczyn należą:

• Infekcje wirusowe: tego rodzaju wysypki są bardzo częste u dzieci, szczególnie w wieku przedszkolnym. Choroby wirusowe, takie jak ospa wietrzna, różyczka, odra czy rumień nagły, często objawiają się wysypką.

• • Ospa wietrzna to choroba charakteryzująca się swędzącą wysypką w postaci pęcherzyków, które z czasem przekształcają się w strupy. Wysypka zwykle zaczyna się na tułowiu, a następnie rozprzestrzenia się na inne części ciała.
  • Rumień nagły to łagodna choroba wirusowa, która dotyka głównie dzieci w wieku od 6 miesięcy do 4 roku życia. Charakteryzuje się nagłym wystąpieniem wysokiej gorączki, a po kilku dniach pojawia się wysypka, która zaczyna się na tułowiu, a następnie przechodzi na kończyny.
  • Rumień zakaźny jest nieco bardziej dokuczliwą chorobą wirusową, która może trwać nawet trzy do czterech tygodni. Towarzyszą jej dolegliwości grypopodobne, które poprzedzają pojawienie się wysypki.
  • Różyczka: wysypka związana z różyczką ma charakter plamisto-grudkowy i zaczyna się na twarzy, a następnie schodzi na tułów i kończyny. Dochodzi też do powiększenia węzłów chłonnych w okolicach głowy i szyi.
  • Mononukleoza zakaźna: jest jedną z dziecięcych chorób zakaźnych. Charakteryzuje się bardzo długim czasem inkubacji. Towarzyszą jej dolegliwości grypopodobne, bóle gardła, często pojawia się także powiększenie węzłów chłonnych. Może też dojść do poważniejszych objawów jak powiększenie śledziony i wątroby. Wysypka towarzysząca mononukleozie ma charakter plamisto-grudkowy lub pokrzywkowy.

• Alergie: reakcje alergiczne to jedne z najczęstszych przyczyn różnych wysypek u dzieci. Takie zmiany skórne mogą pojawić się po kontakcie z alergenami – np. psią lub kocią sierścią czy pyłkami roślin. Alergie mogą też wystąpić po spożyciu niektórych produktów.
• Atopowe zapalenie skóry (AZS): AZS jest przewlekłą chorobą zapalną skóry, która najczęściej pojawia się już we wczesnym dzieciństwie. Objawia się suchą, pękającą, swędzącą skórą z zaczerwienieniem i łuszczeniem. Choroba ta ma podłoże genetyczne, ale może być zaostrzana przez czynniki środowiskowe, takie jak alergeny pokarmowe, pyłki, roztocza kurzu domowego czy stres.
• Infekcje bakteryjne: bakterie również mogą powodować różne wysypki na skórze dziecka. Przykładem jest liszajec zakaźny, który jest wysoce zaraźliwą infekcją skóry wywołaną przez paciorkowce lub gronkowce. Objawia się krostkami, które pękają, tworząc miodowożółte strupy. Często występuje u dzieci uprawiających sporty kontaktowe.
• Choroby autoimmunologiczne: niektóre wysypki są wynikiem o wiele rzadszych chorób autoimmunologicznych, takich jak toczeń rumieniowaty układowy czy łuszczyca. W takich przypadkach, na skutek procesu chorobowego układ odpornościowy atakuje własne komórki skóry, co prowadzi do przewlekłych zmian skórnych.

Jak postępować w przypadku wysypki u dziecka?

Najważniejszym działaniem, jakie musi podjąć każdy rodzic, jest obserwacja. Należy zwrócić uwagę na lokalizację i rodzaj wysypki, jej zmiany w czasie oraz ewentualne pojawienie się innych objawów.

Trzeba też powstrzymać dziecko od drapania takich zmian skórnych, gdyż prowadzi to do dodatkowego zaognienia. Takie zadrapanie może także być przyczyną infekcji. Warto więc zadbać o obcięcie dziecku paznokci. W razie potrzeby można przygotować łagodną, ciepłą kąpiel. Dobrym pomysłem może być także użycie kremów nawilżających i emolientów, szczególnie w przypadku atopowego zapalenia skóry. Dzięki temu stanie się ona bardziej elastyczna, a przez to mniej bolesna. Trzeba jednak pamiętać, o zastosowaniu delikatnych kosmetyków, które dodatkowo nie podrażnią skóry malucha.

Kiedy konieczna będzie wizyta u lekarza?

Niektóre wysypki mają błahe przyczyny – może to być np. lekka reakcja alergiczna, mechaniczne podrażnienie skóry, czy niegroźne ukąszenie owada. U niektórych dzieci takie zmiany skórne mogą pojawić się nawet pod wpływem potu. Wówczas wystarczy delikatna pielęgnacja skóry, a zmiany skórne powinny w ciągu kilku dni ustąpić samoistnie.

Jeśli jednak takie zmiany utrzymują się dłuższy czas lub pojawia się także gorączka, to warto skonsultować się ze specjalistą. Wizyty u lekarza wymagają też inne towarzyszące wysypce niepokojące objawy, jak np. osłabienie, apatia, bóle brzucha, biegunki i wymioty, brak apetytu, dreszcze czy problemy z oddychaniem. Pediatra powinien też obejrzeć wysypkę, która krwawi lub jest bolesna.

Jak leczy się wysypki u dzieci?

Kiedy domowa pielęgnacja nie pomaga, warto wybrać się do lekarza. Konieczne może być wykonanie testów na alergię i diagnostyka pod kątem atopowego zapalenia skóry lub łuszczycy. W przypadku chorób bakteryjnych lub wirusowych lekarz może też przepisać odpowiednie preparaty, które zmniejszą swędzenie i złagodzą zmiany skórne.

Wysypka u dziecka jest objawem, który może budzić niepokój, ale w większości przypadków nie jest groźna i ustępuje samoistnie. Ważne jest, aby rodzice potrafili rozpoznać, kiedy wysypka wymaga interwencji lekarskiej, a kiedy można zastosować leczenie domowe. Warto pamiętać, że wysypka to sygnał, że w organizmie dziecka dzieje się coś nietypowego – może to być reakcja na infekcję, alergię, a nawet lek. Dlatego tak istotne jest baczne obserwowanie dziecka i reagowanie na wszelkie niepokojące zmiany.

Bibliografia:

1. Carroll W, Lissauer T: Pediatria. Malinowski A (red. wyd. pol.), Edra Urban & Partner, Wrocław 2009.
2. Kalicki B, Bartoszewicz L, Grad A, et al.: Manifestacje skórne wybranych chorób o etiologii wirusowej. Pediatr Med Rodz 2009, 5(2): 108-112.
3. Jabłońska S, Majewski S: Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. PZWL, Warszawa 2010.

4. Wrembel JM, Jarmoliński T. Mononukleoza zakaźna u dzieci – doświadczenia własne. Post N Med 2016; 29(6): 391-396.