Świadczenie wspierające – miało być ogromnym wsparciem dla osób z niepełnosprawnością, a jest pozbawieniem środków dla ich opiekunów

Wprowadzone 1 stycznia 2024 r. świadczenie wspierające, skierowane do osób z niepełnosprawnościami, powinno mieć celu poprawę ich sytuacji finansowej oraz zapewnienie odpowiedniego wsparcia. Niestety, mimo szlachetnych obietnic poprzedniego rządu, nowy system przyniósł również poważne negatywne konsekwencje dla opiekunów osób z niepełnosprawnością, którzy tracą dotychczasowe świadczenia opiekuńcze i tym samym tracą dochód uzyskiwany z tytułu opieki nad osobą z niepełnosprawnością.

Zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym, świadczenie to przysługuje osobom z niepełnosprawnościami w wieku od 18 lat, posiadającym decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia na poziomie od 70 do 100 punktów. Wysokość świadczenia wspierającego jest powiązana z wysokością renty socjalnej i wynosi od 40% do 220% tej renty, w zależności od poziomu potrzeby wsparcia, czyli liczby przyznanych punktów w decyzji wydanej przez wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności.
Świadczenie wspierające przysługuje  miesięcznie w wysokości:

• 220% renty socjalnej – jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 95 do 100 punktów;
• 180% renty socjalnej – jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 90 do 94 punktów;
• 120% renty socjalnej – jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 85 do 89 punktów;
• 80% renty socjalnej – jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 80 do 84 punktów;
• 60% renty socjalnej – jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 75 do 79 punktów;
• 40% renty socjalnej – jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 70 do 74 punktów.

Największy problem związany z nowym systemem wsparcia polega na tym, że przejście na świadczenie wspierające przez osobę z niepełnosprawnością, skutkuje automatycznym pozbawieniem opiekuna tej osoby prawa do świadczenia opiekuńczego, takiego jak świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy czy zasiłek dla opiekuna.

Najwięcej stracą osoby na świadczeniu pielęgnacyjnym, a takich osób jest najwięcej. Opiekunowie, którzy do tej pory pobierali świadczenie pielęgnacyjne w wysokości 2988 zł miesięcznie, stracą je całkowicie jeśli będą wnioskować o świadczenie wspierające jako opiekunowie prawni dorosłej osoby z niepełnosprawnością lub jeśli osoba ta, sama zawnioskuje o to świadczenie. Niewątpliwie, w wielu przypadkach będzie się to wiązało, z utratą znacznej części dochodów w budżecie domowym.

Wspólny budżet domowy osoby z niepełnosprawnością i jej opiekuna, który dotychczas mógł składać się z renty socjalnej (1620 zł netto) oraz świadczenia pielęgnacyjnego (2988 zł), wynosił łącznie 4608 zł. Po wprowadzeniu świadczenia wspierającego, przyznawanego na podstawie renty socjalnej, wysokość wsparcia może wynosić od 713 zł (40% renty socjalnej) do 3919 zł (220% renty socjalnej). To oznacza, że wspólny budżet domowy może zmniejszyć się nawet do 2333 zł miesięcznie, a jedynie w najlepszym scenariuszu wzrosnąć do 5539 zł, ale taka sytuacja będzie dotyczyła zdecydowanej mniejszości​.

Nowe świadczenie wspierające doprowadziło do sytuacji, w której tylko nieliczne osoby z najwyższymi poziomami potrzeby wsparcia poprawią swoją sytuację bytową, a to powoduje, że wielu opiekunów osób z niepełnosprawnościami, którzy już teraz są w trudnej sytuacji finansowej, będzie zmuszonych radzić sobie z jeszcze większymi trudnościami. Wprowadzenie świadczenia wspierającego w trzech etapach (od 2024 do 2026 r.) tylko pogłębia problem ciężkiej sytuacji finansowej licznych gospodarstw domowych, w których są osoby z niepełnosprawnością, gdyż beneficjenci i ich opiekunowie muszą czekać miesiącami na rozpatrzenie wniosku o nowe świadczenie, będąc pozbawionymi świadczenia opiekuńczego, już od dnia złożenia wniosku o świadczenie wspierające.

Natomiast samo świadczenie pielęgnacyjne jest świadczeniem, o które może ubiegać się matka, ojciec, opiekun faktyczny dziecka, osoba będąca rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (dziadkowie, rodzeństwo) lub inna osoba, na której zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym ciąży obowiązek alimentacyjny z wyjątkiem osób posiadających znaczny stopień niepełnosprawności, jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się:

• orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
• orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:

• nie później niż do ukończenia 18 roku życia,
• w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia.

Warto także dodać, iż poprzedni rząd, wprowadzając nowe świadczenie wspierające, dokonał także istotnych zmian prawnych w dotychczasowym systemie świadczeń i co ważne, są to zmiany na niekorzyść osób z niepełnosprawnością i ich opiekunów. Kluczowe są tutaj zmiany w zasadach przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego oraz możliwościach podejmowania zatrudnienia przez opiekuna osoby z niepełnosprawnością. Środowisko opiekunów od lat postulowało, aby umożliwiono im podjęcie pracy, choćby dorywczej, bez utraty świadczenia pielęgnacyjnego, ponieważ dotychczas, tj. na starych zasadach, podjęcie pracy przez opiekuna, wiązało się z automatyczną utratą prawa do tego świadczenia.

Wprowadzone zmiany pozwalają na zatrudnienie, ale tylko opiekunom pobierającym świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach, czyli od 1 stycznia 2024 r. W związku z tym, opiekunowie dorosłych osób z niepełnosprawnością, którzy pobierają obecnie świadczenie na starych zasadach, musieliby przejść na nowe zasady, chcąc podjąć choćby dorywczą pracę, ale problem w tym, iż według nowych zasad przyznawania świadczenia, już te świadczenie im się nie należy.

Istotnym jest, że w momencie uzyskania pełnoletności przez osobę z niepełnosprawnością, opiekun pobierający świadczenie pielęgnacyjne na starych zasadach, w dalszym ciągu miał prawo do pobierania tego świadczenia i pobierał je, dopóki osoba z niepełnosprawnością pozostawała pod jego opieką, czyli często dożywotnio. Natomiast na nowych zasadach, świadczenie pielęgnacyjne przysługuje już tylko do osiągnięcia 18 roku życia przez osobę z niepełnosprawnością, później opiekun traci swój dochód, a osoba z niepełnosprawnością może jedynie wnioskować o świadczenie wspierające, które jak wiadomo, w większości przypadków nie zrekompensuje strat w wspólnym budżecie domowym, po utracie świadczenia pielęgnacyjnego.

Analizując wprowadzone zmiany, nasuwa się pytanie, czy tak powinna wyglądać polityka wsparcia osób z niepełnosprawnością? Czy odbieranie opiekunom znaczącej części ich dochodów na rzecz wprowadzenia nowego świadczenia, które nie zawsze rekompensuje straty, a często do nich prowadzi, jest właściwym rozwiązaniem? Oczywiście nie. Wiele osób z niepełnosprawnością i ich opiekunów może poczuć się zniechęconych i porzuconych przez system, który miał ich wspierać i im pomagać, a utrudnia im życie.

Podsumowując, wprowadzenie świadczenia wspierającego przyniosło poważne i negatywne konsekwencje dla opiekunów osób z niepełnosprawnością. Nowy system powinien być przemyślany i zmodyfikowany w taki sposób, aby był realnym wsparciem i nie pogarszał sytuacji finansowej osób z niepełnosprawnością i tych, którzy na co dzień opiekują się tymi osobami. Natomiast jaka jest rzeczywistość, to niestety widzimy wszyscy, czytając niniejszy artykuł.