Egzekucja komornicza to bez wątpienia jedna z najpoważniejszych oraz najbardziej uciążliwych dla dłużnika konsekwencji nieuregulowanych zobowiązań finansowych. Warto jednak zdawać sobie sprawę z faktu, że zaangażowanie w sprawę komornika zawsze stanowi niejako finalny etap procesu windykacji zadłużenia. Co więcej, polskie prawo w sposób precyzyjny określa, kiedy i na jakich warunkach do ściągnięcia długów może zostać zaangażowany komornik.
Należy jednak mieć świadomość faktu, że od samego wpadnięcia w spiralę zadłużenia do momentu zaangażowania w windykację komornika zawsze mija całkiem sporo czasu. Co do zasady wcześniej wierzyciel powinien wyczerpać inne, wstępne drogi dochodzenia swoich należności. Komornik zostaje zaś zaangażowany w sprawę dopiero wówczas, gdy zostanie ona rozpatrzona przez Sąd i przy zakończeniu postępowania wydaniem tytułu wykonawczego.
Jednak nawet samo wydanie wierzycielowi przez Sąd tytułu wykonawczego nie oznacza jeszcze, że komornik wkroczy do akcji w sposób automatyczny: również po zakończeniu sprawy w sądzie, dłużnik ma możliwość bądź to uregulowania zaległych zobowiązań jeszcze przed rozpoczęciem egzekucji komorniczej bądź to negocjowania z wierzycielem w celu wypracowania kompromisu.
Kiedy i na jakich zasadach dochodzi do egzekucji komorniczej?
Można to przedstawić na prostym przykładzie.
Załóżmy, że klient nieświadomy tego jakie jest ryzyko związane z pożyczaniem pieniędzy bez zdolności kredytowej, zaciągnął pożyczkę w firmie pozabankowej, a następnie nie dokonał jej spłaty w przewidzianym przez umowę terminie. Często klienci obawiają się, że sam fakt braku terminowej spłaty może skutkować tym, że "komornik wejdzie nam do mieszkania". Jest to jednak fantazmat, ponieważ postępowanie nigdy nie odbywa się w ten sposób.
Najpierw firma pożyczkowa wysyła klientowi wezwania do zapłaty łącznie z informacją, że w przypadku dalszego braku spłaty istniejącego zobowiązania dane dłużnika trafią do określonych baz (BIK, KRD, BiG itd.) a sama sprawa zostanie skierowana do windykacji. Na tym etapie dłużnik ma możliwość podjęcia negocjacji z firmą pożyczkową (lub innym podmiotem będącym w jego przypadku pożyczkodawcą), a więc na przykład złożenia prośby o rozłożenie zobowiązania na raty, refinansowanie pożyczki bądź całkowite lub częściowe umorzenie odsetek. Oczywiście, firma pożyczkowa może odrzucić wszystkie składane przez dłużnika wnioski oraz prośby.
Skierowanie sprawy do firmy windykacyjnej
Jeżeli również działania firmy windykacyjnej nie przyniosą żadnego rezultatu, firma pożyczkowa może skierować sprawę do Sądu. W trakcie postępowania sądowego dłużnik ma prawo bronić swoich interesów korzystając ze wszelkiej możliwej argumentacji. Jeżeli Sąd nie uzna żadnego z argumentów przedstawianych przez dłużnika, sprawa zakończy się wydaniem tytułu wykonawczego.
Dopiero wtedy wierzyciel może skierować sprawę na właściwą drogę postępowania egzekucyjnego, czyli złożyć wniosek do komornika. Należy jednak pamiętać, że również na tym etapie dłużnik ma możliwość np. negocjowania z pożyczkodawcą, jednak szanse na osiągnięcie porozumienia z oczywistych względów są znacznie mniejsze, niż ma to miejsce na wcześniejszych etapach całego procesu.
Po złożeniu przez wierzyciela wniosku do komornika oraz wskazania pożądanego sposobu windykacji, komornik rozpoczyna swoje działania.
Ramy czasowe działań windykacyjnych i komorniczych
Oczywiście, są to informacje o charakterze raczej orientacyjnym, a sposób działania konkretnej instytucji może znacząco różnić się w zależności od wielu czynników o charakterze indywidualnym. Jeżeli np. spłacamy kredyt hipoteczny w banku od dłuższego czasu i nigdy wcześniej nie mieliśmy problemów z terminową spłatą, prawdopodobieństwo wypowiedzenia umowy przez bank już po upływie kilkudziesięciu dni od momentu braku spłaty raty kredytu jest raczej niewielkie. Inaczej wygląda to w przypadku pozabankowych firm pożyczkowych, które przeważnie znacznie chętniej i znacznie szybciej kierują sprawę do windykacji.
Po wypowiedzeniu umowy o kredyt/pożyczkę lub innego rodzaju umowy, przeważnie sprawa trafia do firmy windykacyjnej. W tym przypadku próby ściągnięcia należności przez taki podmiot mogą trwać zarówno kilkanaście dni, jak też kilka miesięcy, w zależności od specyfiki konkretnej sytuacji. Dopiero następnie sprawa jest kierowana do Sądu. Samo postępowanie rozpoznawcze trwa przeważnie nie dłużej, niż kilka dni. Jeżeli postępowanie to zakończy się wydaniem przez Sąd tytułu wykonawczego, wierzyciel może złożyć do komornika wniosek o wszczęcie egzekucji.
Jednocześnie warto pamiętać, że pożyczkodawca nie ma prawnego obowiązku kierowania sprawy najpierw do firmy windykacyjnej, a dopiero potem do Sądu. W praktyce możliwe jest także skierowanie sprawy do Sądu bezpośrednio po wypowiedzeniu dłużnikowi umowy, jednak tego rodzaju praktyki są stosowane znacznie rzadko.
W przypadku jednak, gdy wierzyciel postąpił właśnie w taki sposób, w trakcie postępowania sądowego dłużnik może podnieść np. argument o tym, że wierzyciel nie udostępnił mu odpowiednich możliwości jeżeli chodzi o spłatę zobowiązania przed skierowaniem sprawy do Sądu. Taki argument może zostać uznany przez Sąd oraz zadziałać na korzyść dłużnika.
Inne ważne informacje
Według polskiego prawa, komornik ma obowiązek rozpoczęcia egzekucji od środków najmniej uciążliwych dla dłużnika.
Co to oznacza w praktyce?
Sprawa jest dosyć skomplikowana, ponieważ teoretycznie to wierzyciel decyduje o tym, jaki sposób egzekucji długów ma zostać podjęty przez komornika, tj. czy ma być to na przykład zajęcie pensji, zajęcie ruchomości czy innych składowych majątku dłużnika.
Jednocześnie jednak na przykład sytuacja, w której komornik od razu przystępuje do zajęcia posiadanej przez nas nieruchomości jest wątpliwa pod względem prawnym i stanowi przesłankę do złożenia skargi na działanie komornika.
Warto również pamiętać, że niektóre rodzaje aktywów/składników majątku są zgodnie z prawem wolne od zajęcia komorniczego. Dotyczy to między innymi rzeczy niezbędnych dłużnikowi do wykonywania pracy zarobkowej czy też przedmiotów niezbędnych do nauki, papierów osobistych, przedmiotów służących do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmiotów codziennego użytku.
Co jest zwolnione z zajęcia komorniczego?
świadczenia alimentacyjne
świadczenia rodzinne, dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe, dla sierot zupełnych,
zasiłki dla opiekunów,
świadczenia z pomocy społecznej,
świadczenie wychowawcze,
środki przyznane na podstawie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej
Warto również pamiętać, że komornik nie ma obowiązku sprawdzania statusu prawnego każdej rzeczy potencjalnie należącej do dłużnika. Obowiązkiem komornika jest jedynie stwierdzenie, czy dłużnik daną rzeczą "włada". W praktyce może to więc oznaczać również zajęcie rzeczy nie należących do dłużnika, lecz na przykład do osób mieszkających razem z nim.
W sytuacji, gdy komornik zajął rzecz, która nie jest prawną własnością dłużnika, właściwy właściciel owej rzeczy ma prawo złożyć skargę na czynność komornika. Możliwe jest również wszczęcie procedury tzw. powództwa przeciwegzekucyjnego. W takiej sytuacji właściwy właściciel rzeczy nieprawidłowo zajętej przez komornika powinien najpierw zwrócić się do wierzyciela z wnioskiem o wyłączenie danej rzeczy z postępowania egzekucyjnego. W przypadku, gdy wierzyciel odrzuci taki wniosek, możliwe jest skierowanie sprawy do Sądu.