Jednym z najważniejszych ośrodków osadniczych na mapie kulturowej wczesnośredniowiecznej Polski, z okresu kształtowania się naszej państwowości, jest Ostrów Lednicki – wyspa na Jeziorze Lednica – w środkowej części Wielkopolski. Od II poł. X wieku, pomijając wcześniejsze formy osadnicze, znajdował się tu rezydencjonalny ośrodek pierwszych książąt piastowskich, który obok Poznania i Gniezna, do czasu osadzenia się władzy centralnej w Krakowie, był najważniejszym ośrodkiem stołecznym kształtującego się w nowych ramach państwa polskiego. Kustoszem tego ośrodka jest Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.
Nagrodę przyznaje raz w roku Marszałek Województwa Wielkopolskiego. Wnioski kandydatów do nagrody zgłaszane przez różne instytucje prawne i fizyczne rozpatruje i wyłania Kapituła Nagrody działająca w składzie: Arcybiskup Metropolita Gnieźnieński, Prymas Polski, Arcybiskup Metropolita Poznański, Rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Dyrektor Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Prezes Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich, Prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego i sekretarz Kapituły.
Nagroda ma charakter honorowy. Laureat otrzymuje brązową statuetkę przedstawiającą stylizowanego orła piastowskiego, u której podstawy widnieje nazwa Nagrody, imię i nazwisko uhonorowanego oraz rok edycji. Laureat otrzymuje także dyplom ozdobiony symbolicznym wizerunkiem orła nawiązującym do orła ze statuetki.
Honorowa Nagroda Lednickiego Orła Piastowskiego ma za zadanie docenienie wybitnych badań naukowych i wszelkiej promocji wiedzy dotyczącej dynastii piastowskiej, a także ochrony piastowskiego dziedzictwa kulturowego. Nieustannie są prowadzone i wydawane publikacje na temat dynastii piastowskiej. Istnieją muzea i inne instytucje chroniące dorobek naszych przodków. Jednak powszechniejsza wiedza na ten temat w Polsce pozostaje na niezmienionym, podręcznikowym poziomie. Za granicą wkład Piastów w dzieje Europy jest znany jedynie wąskiemu gronu specjalistów. Nagroda Lednickiego Orła Piastowskiego ma zatem na celu docenienie wysiłku za szczególny wkład w zdobywanie i propagowanie wiedzy o Piastach – początkach naszego Państwa. Stylizowany orzeł przedstawiony na statuetce stanowi odniesienie do legendarnych i historycznych symboli państwowości polskiej, a ruiny na Ostrowie Lednickim do rezydencji pierwszych Piastów, jednego z najstarszych i najlepiej zachowanych do naszych czasów obiektów architektonicznych z okresu tworzenia państwowości polskiej, gdzie rezydowali pierwsi piastowscy władcy Mieszko I Bolesław Chrobry.
O laureacie tegorocznej Nagrody Lednickiego Orła Piastowskiego:
Jednym z dobroczyńców Towarzystwa był Seweryn Mielżyński. Na rzecz stowarzyszenia przekazał swoje kolekcje sztuki oraz zbiory archeologiczne i numizmatyczne. Także dzięki niemu powstał budynek, gdzie do dziś mieści się siedziba PTPN (wg projektu Zygmunta Gorgolewskiego); w początkach XX wieku została ona powiększona wg projektu Rogera Sławskiego. Powstały dziedziniec wewnętrzny stał się miejscem spotkań, ale także tutaj stanął pierwszy na ziemiach polski pomnik Adama Mickiewicza. W gmachach stowarzyszenia mieściły się zbiory sztuki, ekspozycje muzealne, biblioteka. W okresie zaboru pruskiego Towarzystwo pełniło funkcję organizatora życia naukowego w Wielkopolsce. Po odzyskaniu niepodległości członkowie Towarzystwa doprowadzili do utworzenia w Poznaniu uniwersytetu, a pierwszym rektorem nowo powstałej uczelni został ówczesny prezes PTPN, Heliodor Święcicki.
Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk jest najstarszym działającym w sposób ciągły stowarzyszeniem naukowym w Polsce. Tematyka historyczna, a zwłaszcza zagadnienia związane z Piastami, była jednym z ważniejszych problemów podejmowanych w pracach członków Towarzystwa. Pośród wielu innych kwestii dzięki członkom Towarzystwa rozpoczęły się pierwsze naukowe badania piastowskich grodów na Ostrowie Lednickim, w Poznaniu, Gieczu, Gnieźnie i kilku innych. Środowisko to kształtowało tożsamość kulturową narodu polskiego w czasie zaborów. Dzieła swych poprzedników kontynuuje do dziś. W chwili powstania Towarzystwa powołano także Muzeum Starożytności Krajowych gromadzące zabytki archeologiczne z Wielkopolski. Jednym z jego kustoszy był Józef Kostrzewski. Przewodniczącymi PTPN byli m.in. historycy mediewiści (np. Kazimierz Tymieniecki), a także laureaci Nagrody Lednickiego Orła Piastowskiego (profesorowie: Gerard Labuda, Antoni Gąsiorowski oraz mocno zaangażowany w prace naukowe PTPN Tomasz Jasiński).
Przynależność do Towarzystwa jest honorowa, a działalność członków opiera się na pracy społecznej. Obecnie PTPN działa w ramach 7 Wydziałów i ponad 30 Komisji. Skupiając w swych szeregach pracowników nauki różnych dziedzin środowiska poznańskiego, instytucja funkcjonuje jako wolna korporacja akademicka.
W ramach Towarzystwa prężnie działa Komisja Archeologiczna inicjująca wiele tematów badawczych, organizująca sesje, konferencje i seminaria naukowe. Działalność stowarzyszenia obejmuje również wydawanie publikacji w zakresie historii średniowiecza, archeologii, źródłoznawstwa, historii i kultury dynastii Piastów.
PTPN jest jedną z najważniejszych instytucji naukowych i kulturotwórczych w kraju!