W piątek odbyły się uroczystości obchodów 40 lat istnienia Zakładu Karnego w Gębarzewie. Jubileusz jednostki rozpoczęła msza św. w Bazylice Prymasowskiej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie. Następnie zgromadzeni goście przemaszerowali do Teatru im. Aleksandra Fredry, gdzie odbyła się uroczysta akademia połączona z wręczeniem odznaczeń za zasługi w pracy penitencjarnej.
Zarządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 marca 1978 roku powołano Zakład Karny w Gębarzewie. Powstał na bazie nieistniejącego już oddziału zewnętrznego Aresztu Śledczego w Gnieźnie. Areszt Śledczy w Gnieźnie znajdował się przy ulicy Fraciszkańskiej 10 w bliskim sąsiedztwie gnieźnieńskiego rynku i sądu. Budynek Aresztu powstał w roku 1870 najprawdopodobniej ze środków przyznawanych na rozwój infrastruktury po zjednoczeniu Niemiec. W latach 1918-1939 przy Franciszkańskiej 10 funkcjonowało Więzienie Karno-Śledcze w Gnieźnie, w którym wykonywano karę śmierci. Ostatnia egzekucja w przedwojennym Gnieźnie odbyła się 27 października 1933 r. W roku 1945 utworzono Areszt Śledczy w Gnieźnie. Jednostka ta funkcjonowała aż do 1978 roku, czyli do momentu przeniesienia administracji do Gębarzewa, a budynek przy Franciszkańskiej 10 został przejęty przez Sąd Rejonowy w Gnieźnie.
Zakład Karny w Gębarzewie usytuowany jest na terenie gminy Czerniejewo, w bliskim sąsiedztwie Gniezna. Pierwotnie był przeznaczony dla skazanych recydywistów, którzy znajdowali zatrudnienie w znajdującej się nieopodal bazie kolejowej. W ponad już teraz 40-letniej historii zakładu zdarzały się niecodzienne zmiany przeznaczenia jednostki. W czerwcu 1979 roku na leżących w sąsiedztwie Zakładu Błoniach Gębarzewskich wylądował helikopter z Papieżem Janem Pawłem II. Na czas pielgrzymki papieskiej skazani zostali przetransportowani do innych zakładów, a teren jednostki stał się miejscem stacjonowania oddziałów milicji obywatelskiej zabezpieczających pielgrzymkę.
W okresie od 13 grudnia 1981 roku do 30 sierpnia 1982 roku zakład był jednym z 52 utworzonych w okresie stanu wojennego ośrodków odosobnienia. W wyodrębnionym pawilonie przebywali internowani ówcześni działacze opozycji z województwa poznańskiego i pilskiego. Część z nich została zwolniona, a pozostałych w dniu 30 sierpnia 1982 roku przetransportowano do Zakładu Karnego w Kwidzyniu.
W roku 1996 zakład kolejny raz zmienił swoje przeznaczenie – zostali do niego skierowani dorośli mężczyźni odbywający karę po raz pierwszy oraz skazani młodociani i taka kategoria osadzonych przebywa w Gębarzewie do dzisiaj. Oprócz tego więzienie posiada oddział aresztu śledczego obsługujący Prokuratury i Sądy z Gniezna, Wągrowca, Wrześni i Środy Wielkopolskiej. Kolejna zmiana w zakładzie to budowa, w ramach rządowego programu pozyskiwania nowych miejsc w więziennictwie, nowoczesnego pawilonu mieszkalnego o lżejszym rygorze, w którym zakwaterowani są skazani znajdujący w większości zatrudnienie poza zakładem karnym. Ów oddział został oddany do użytku w 2008 roku. Kolejnym ważnym dla historii jednostki wydarzeniem było utworzenie w grudniu 2014 roku oddziału terapeutycznego dla skazanych uzależnionych od alkoholu.
W 2017 roku zmodernizowano kolejny oddział, w którym przebywać miały tymczasowo aresztowane kobiety. Plany uległy zmianie i oddział został przeznaczony dla skazanych mężczyzn. Natomiast skazane kobiety są jednak pisane Zakładowi Karnemu w Gębarzewie, bo od 1 grudnia tego roku Areszt Śledczy w Środzie Wielkopolskiej zostanie Oddziałem Zewnętrznym Zakładu Karnego w Gębarzewie. W Areszcie Śledczym w Środzie Wielkopolskiej osadzone są właśnie kobiety.
Kolejna inwestycja to hala produkcyjno-montażowa o powierzchni ponad 1000 m.kw. wybudowana ze środków Funduszu Aktywizacji Zawodowej Skazanych. Została oddana do użytki w 2016 roku i zatrudnienie w niej znajduje ponad 50 skazanych. Obecnie jesteśmy na etapie rozszerzania tej inwestycji o kolejną halę o powierzchni 1200 m.kw.
Obecnie zatrudnienie odgrywa też kluczowa rolę w prowadzonych oddziaływaniach. Dzięki rządowemu programowi "Praca więźniów" taka normalność zawitała też do polskich więzień i tym samym do Gębarzewa. Hala produkcyjna, która została wybudowana w ramach tego programu zdecydowanie poszerzyła możliwości zatrudnienia skazanych odbywających karę w warunkach zakładu zamkniętego. Dzięki mozliwości pracy osadzeni mogą wspierać swoje rodziny, spłacać różnego rodzaju zobowiązania: grzywny, alimenty czy choćby tak prozaicznie samodzielnie zabezpieczyć swoje potrzeby, takie jak: kawa, herbata, papierosy. Buduje to niewątpliwie szacunek do samego siebie oraz podnosi poczucie własnej wartości, niejednokrotnie mocno nadszarpnięte przez różne perypetie życiowe, których finalnym efektem jest pobyt za murami. To dzięki temu, że mają pracę, a dotyczy to również zatrudnienia poza zakładem realizowanego choćby na rzecz samorządu terytorialnego, nasi podopieczni czują się potrzebnymi i pełnowartościowymi ludźmi, co w sposób bezpośredni przyczynia się do ich readaptacji społecznej oraz jest skutecznym sposobem przeciwdziałania przestępczości. Jeżeli nasz podopieczny zacznie szanować wartość pracy to niewątpliwie po odbyciu kary łatwiej mu będzie wtopić się konstruktywnie w życie społeczności lokalnej. Wspomniany program "Praca dla więźniów" został ogłoszony 27 kwietnia 2016 roku. Przygotowany został przez Ministerstwo Sprawiedliwości oraz Centralny Zarząd Służby Więziennej. Program składa się z trzech filarów: budowa hal produkcyjnych przy zakładach karnych i aresztach śledczych; rozszerzenie zakresu możliwości nieodpłatnej pracy więźniów na rzecz samorządów oraz ulgi dla przedsiębiorców zatrudniających więźniów. Wprowadzono zmiany dotyczące potrąceń na Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych dokonywanych z wynagrodzeń osób pozbawionych wolności do poziomu 45% (przed programem z wynagrodzeń osób pozbawionych wolności na fundusz potrącano 25%). Dodatkowo rozszerzono zakres możliwości nieodpłatnej pracy więźniów na rzecz samorządów. Ponadto wprowadzono większe ulgi dla przedsiębiorców, którzy zatrudniają więźniów. Ulga ta obecnie funkcjonuje jako ryczałt dla przedsiębiorcy i finansowana jest ze środków Funduszu Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy. Ryczałt wzrósł do 35 proc., co niewątpliwie dodatkowo przy niskiej stopie bezrobocia zachęca przedsiębiorców do zatrudniania więźniów. Dla porównania poziom zatrudnienia osadzonych w wybranych krajach europejskich: Węgry i Niemcy – 85%, Słowacja – 80%, a Polska miała jedynie 35 %. Po wprowadzeniu Rządowego Programu Pracy Więźniów ten wskaźnik wzrósł do 55% i wykazuje tendencję rosnącą.
W dniu 3 lutego 2017 roku w siedzibie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Dyrektor Zakładu Karnego w Gębarzewie podpisał umowę na termomodernizację budynków Zakładu Karnego w Gębarzewie. Całość prac jest współfinansowana przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. Dzięki realizacji projektu zostały ocieplone powierzchnie ścian zewnętrznych, dachów i stropodachów budynków jednostki. Dokonano wymiany stolarki okiennej i drzwiowej, wymiany oświetlenia wewnętrznego w pawilonach mieszkalnych, przebudowy instalacji centralnego ogrzewania, wymiany źródła ciepła na gazowe oraz zamontowano ogniwa fotowoltaniczne i wentylację. Koszt całkowity prac wyniósł prawie 10 mln zł. Aktualnie trwa etap zakończenia zadania.