Witold Pilecki był współzałożycielem Tajnej Armii Polskiej, żołnierzem Armii Krajowej, więźniem i organizatorem ruchu oporu w KL Auschwitz. Był także autorem raportów o Holocauście, tzw. Raportów Pileckiego. Po wojnie został oskarżony i skazany przez władze komunistyczne Polski Ludowej na karę śmierci i stracony w 1948. 26 lutego 2018 odsłonięto tablicę upamiętniającą tego niezwykłego człowieka na skrzyżowaniu ul. Konikowo, Słowackiego i Al. Reymonta.
Po ceremonii zaproszeni goście udali się do Miejskiego Ośrodka Kultury, gdzie odbyła się projekcja filmu Mirosława Krzyszkowskiego "Pilecki". W wystąpieniu poprzedzającym seans, krewni Rotmistrza opowiedzieli o niełatwych, wojennych dziejach swojej rodziny. Krótki rys historyczny Armii Krajowej przedstawił także zebranym Przewodniczący Rady Miasta Gniezna Michał Glejzer. Warto także zaznaczyć, że od dziś w Bibliotece Publicznej Miasta Gniezna wypożyczyć można "Raporty z Auschwitz", których 10 egzemplarzy Prezydent Tomasz Budasz przekazał do gnieźnieńskiej książnicy.
Witold Pilecki (1901-1948)
Oficer Wojska Polskiego, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i II Wojny Światowej, współzałożyciel Tajnej Armii Polskiej, dobrowolny więzień i twórca konspiracji wojskowej w KL Auschwitz, powstaniec warszawski, jeniec obozów w Lamsdorf i Murnau. Po wojnie wstąpił do II Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa we Włoszech, oficer Komendy Głównej Armii Krajowej i organizacji "NIE", więzień polityczny okresu stalinowskiego, skazany na śmierć przez komunistyczny sąd, zamordowany strzałem w potylicę w warszawskim więzieniu na Mokotowie 25 maja 1948 roku.
Witold Pilecki urodził się 13 maja 1901 roku na zachodnich krańcach imperium rosyjskiego w Ołońcu, w Karelii, przy granicy fińskiej. Pochodził z rodziny szlacheckiej o patriotycznych tradycjach. Jego dziadowie byli uczestnikami powstania styczniowego 1863 roku, za co spotkały ich zsyłki na Syberię i konfiskaty majątków.
W 1910 roku Witold Pilecki rozpoczął naukę w szkole handlowej w Wilnie, gdzie cztery lata później zaangażował się w działalność harcerską. Jesienią 1918 r. wstąpił do oddziałów samoobrony. W sierpniu 1920 roku walczył w wojnie z bolszewikami pod komendą rtm. Jerzego Dąbrowskiego, następnie został skierowany do oddziałów gen. Lucjana Żeligowskiego. Dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych, po wojnie zdemobilizowany.
Zamieszkał w odzyskanym majątku w Skurczach niedaleko Lidy. W 1931 roku ożenił się z Marią Ostrowską, z którą miał dwoje dzieci – Andrzeja i Zofię. Mimo prowadzenia gospodarstwa nie zerwał kontaktów z wojskiem. Każdego roku uczestniczył w ćwiczeniach rezerwy w 26 Pułku Ułanów.
W sierpniu 1939 r. Witold Pilecki został zmobilizowany. Walczył w szwadronie kawalerii 19 i 41 Dywizji Piechoty. W październiku rozwiązał swój oddział i przeszedł do konspiracji. Był jednym ze współorganizatorów Tajnej Armii Polskiej.
Najbardziej bohaterskim czynem rotmistrza Pileckiego było ochotnicze oddanie się do KL Auschwitz w celu przygotowania raportu o sytuacji w tej fabryce śmierci. 19 września 1940 roku został zatrzymany w łapance na Żoliborzu. Pod nazwiskiem Tomasz Serafiński dostał się do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu jako więzień nr 4859. W obozie tworzył konspirację wojskową i wysyłał raporty o dziejącym się tam ludobójstwie.
W kwietniu 1943 r. uciekł z obozu i zaczął działać w oddziale III Kedywu AK i organizacji "NIE". Walczył w Powstaniu Warszawskim, po upadku którego trafił do obozów w Lamsdorf i Murnau.
Po wyzwoleniu obozu dostał się do II Korpusu Polskiego we Włoszech, gdzie napisał słynny Raport. W grudniu 1945 r. powrócił do kraju pod nazwiskiem Roman Jezierski. Witold Pilecki, podobnie jak większość narodu był przekonany, że polscy komuniści działają na rzecz obcego mocarstwa. Pamiętając o złożonej przysiędze, która nakazywała mu służyć prawowitemu rządowi i dowództwu wojskowemu Rzeczypospolitej, kontynuował działalność konspiracyjną. Zdobywał tajne informacje na temat życia gospodarczego kraju, działań NKWD i komunistów, panującego terroru, fałszerstw, sytuacji oddziałów leśnych.
8 maja 1947 r. Witold Pilecki został aresztowany i poddany brutalnemu śledztwu. Jego proces był morderstwem sądowym, typowym dla tego okresu komunistycznej władzy. 3 maja 1948 r. Najwyższy Sąd Wojskowy utrzymał w mocy karę śmierci. Wyrok wykonano 25 maja 1948 r. w więzieniu na Mokotowie, poprzez strzał w tył głowy. Unieważnienie wyroku nastąpiło w 1990 roku.
W lipcu 2006 r. Prezydent RP Lech Kaczyński, w uznaniu zasług Witolda Pileckiego i jego oddania sprawom ojczyzny, odznaczył go pośmiertnie Orderem Orła Białego. W 2013 roku Pilecki został awansowany do stopnia pułkownika.